zweryfikowany
Dieta śródziemnomorska – badania naukowe nad skutecznością
Autor: Jacek Przybylski zweryfikowany
Weryfikacja Karolina Jarząbek
Fakty w naszym serwisie są starannie sprawdzane przez każdego z naszych autorów. Informacje odnośnie faktów dokładnie badamy poprzez tematyczne badania naukowe odsiewając prawdopodobne komercyjne zabiegi.
Choroby układu sercowo-naczyniowego to poważny problem na całym świecie. Wiele z nich stało się tak powszechnymi i śmiertelnymi, iż klasyfikuje się je jako choroby cywilizacyjne. Jednocześnie rozmaite badania pokazują, że zapadalność na choroby serca jest wyraźnie mniejsza wśród osób mieszkających w krajach basenu Morza Śródziemnego, w porównaniu do mieszkańców innych rejonów, szczególnie tych, mieszkających w USA. Również w Polsce, jak wynika z danych GUS, choroby te są przyczyną śmierci około 175 tysięcy osób rocznie, co stanowi 46% wszystkich zgonów.
Choć przyczyn można szukać w różnych aspektach codziennego życia mieszkańców tych miejsc wiele wskazuje na dietę jako ten czynnik, który odgrywa znaczącą rolę. Mieszkańcy basenu Morza Śródziemnego tradycyjnie stosują dietę bogatą w żywność pochodzenia roślinnego, w tym owoce, warzywa, produkty pełnoziarniste, pieczywo, rośliny strączkowe, ziemniaki, orzechy i nasiona. Głównym tłuszczem dietetycznym jest oliwa z oliwek. Ludzie spożywają umiarkowane ilości czerwonego wina, ryb i owoców morza, drobiu, nabiału i jaj. Zaś czerwone mięso odgrywa tylko niewielką rolę w ich jadłospisie.
Taka dieta, określana mianem diety śródziemnomorskiej zyskuje popularność na całym świecie jako sposób na poprawę zdrowia i zapobieganie wszelkim chorobom. Naukowcy próbują weryfikować korzyści płynące ze stosowania takiej diety za pomocą randomizowanych kontrolowanych badań klinicznych (RCT), stanowiących tzw. „złoty standard” eksperymentów klinicznych.
W poniższym artykule omówimy wyniki pięciu długoterminowych kontrolowanych badań diety śródziemnomorskiej. Wszystkie z nich zostały opublikowane w szanowanych, recenzowanych czasopismach specjalistycznych.
Badania diety śródziemnomorskiej
Większość osób, które uczestniczyły w omawianych badaniach klinicznych, miała zdiagnozowane problemy zdrowotne, w tym cukrzycę, zespół metaboliczny (ZM to zbiór wzajemnie powiązanych czynników zwiększających ryzyko rozwoju miażdżycy i cukrzycy typu 2, jak również ich powikłań sercowo-naczyniowych) lub wysokie ryzyko chorób serca. Większość badań dotyczyła popularnych wskaźników zdrowia, takich jak waga, czynniki ryzyka chorób serca i wskaźniki cukrzycy. W kilku większych projektach badawczych analizowano także częstość zawałów serca i zgonów.
-
Projekt PREDIMED
W projekcie badawczym PREDIMED udział wzięły 7447 osoby z wysokim ryzykiem chorób serca. Przez prawie 5 lat uczestnicy stosowali jedną z trzech różnych diet:
- dieta śródziemnomorska z dodatkiem oliwy z oliwek z pierwszego tłoczenia (Med + Oil)
- dieta śródziemnomorska z dodatkiem orzechów (Med + Nuts)
- grupa kontrolna oparta na diecie niskotłuszczowej
Badania nie wymagały ani zmniejszenia liczby przyjmowanych kalorii ani zwiększenia aktywności fizycznej. Dane zebrane w projekcie PREDIMED były analizowane przez wielu naukowców. W badaniach oceniano wpływ diety na różne czynniki ryzyka i punkty końcowe. Poniżej w skrócie przedstawiamy wyniki opublikowane w sześciu artykułach (od 1.1 do 1.6) bazujących na projekcie badawczym PREDIMED.
W badaniu 7447 osób z wysokim ryzykiem chorób serca stosowało dietę śródziemnomorską z dodatkiem oliwy z oliwek, dietę śródziemnomorską z dodatkiem orzechów lub grupę kontrolną o niskiej zawartości tłuszczu. Badanie trwało 4,8 roku. Główny nacisk analizy położono na potencjalny wpływ diety na ryzyko ataku serca, udaru i śmierci spowodowanej chorobami układu sercowo-naczyniowego.
Wyniki
Łączne ryzyko zawału serca, udaru i śmierci z powodu chorób serca było niższe o 31% w grupie Med + Oil i 28% w grupie Med + Orzechy w porównaniu do grupy kontrolnej.
Dodatkowe szczegóły
- Między dietami nie było istotnych statystycznie różnic w liczbie zawałów serca i udarów;
- Wskaźnik rezygnacji z udziału w badaniach był dwa razy wyższy w grupie kontrolnej (11,3%) w porównaniu z śródziemnomorskimi grupami dietetycznymi (4,9%);
- Osoby z wysokim ciśnieniem krwi, problemami z lipidami lub otyłością lepiej reagowały na dietę śródziemnomorską niż dietę kontrolną;
- Nie stwierdzono statystycznie istotnej różnicy w całkowitej śmiertelności, która stanowi całkowite ryzyko śmierci ze wszystkich przyczyn.
Wnioski
Dieta śródziemnomorska z oliwą z oliwek lub orzechami może zmniejszyć łączne ryzyko udaru, zawału serca i śmierci z powodu chorób serca.
Naukowcy przeanalizowali dane 1224 osób biorących udział w badaniu PREDIMED przestrzegających zalecone diety przez 1 rok. Sprawdzili, czy dieta pomogła zredukować objawy zespołu metabolicznego.
Wyniki
Częstość występowania zespołu metabolicznego spadła o 6,7% w grupie Med + Oil i 13,7% w grupie Med + Nuts. Wyniki można uznać za istotne statystycznie tylko w grupie Med + Nuts.
Wnioski
Dieta śródziemnomorska uzupełniona orzechami może pomóc zredukować objawy zespołu metabolicznego.
Naukowcy ocenili 372 osoby z wysokim ryzykiem chorób serca po stosowaniu diety w badaniu PREDIMED przez 3 miesiące. Przyjrzeli się zmianom wskaźników stresu oksydacyjnego, takim jak ilość utlenionego cholesterolu LDL (tzw. zły cholesterol).
Wyniki
Poziom utlenionego LDL (złego) cholesterolu spadł w obu grupach diety śródziemnomorskiej, natomiast w grupie kontrolnej stosującej dietę o niskiej zawartości tłuszczu zmiany nie były statystycznie istotne.
Wnioski
Osoby przestrzegające zalecenia diety śródziemnomorskiej doświadczyli zmniejszenia poziomu zawartości utlenionego LDL (złego) cholesterolu we krwi, a także poprawy kilku innych czynników uznanych za zwiększające ryzyko wystąpienia chorób układu sercowo- naczyniowego.
Badacze analizowali dane 418 osób, które przystępując do badań PREDIMED nie miały cukrzycy. Przyjrzeli się ryzyku rozwinięcia się cukrzycy typu 2 wciągu 4 lat badań.
Wyniki
W dwóch śródziemnomorskich grupach dietetycznych odpowiednio 10% i 11% osób zachorowało na cukrzycę, w porównaniu z 17,9% w grupie kontrolnej o niskiej zawartości tłuszczu. Dieta śródziemnomorska wydaje się zmniejszać ryzyko rozwoju cukrzycy typu 2 o 52%.
Wnioski
Dieta śródziemnomorska bez ograniczenia przyjmowanych kalorii wydaje się zapobiegać rozwojowi cukrzycy typu 2.
Naukowcy przeanalizowali dane dotyczące 772 uczestników badania PREDIMED, którzy przestrzegali diety przez 3 miesiące, w odniesieniu do czynników ryzyka sercowo-naczyniowego.
Wyniki
Osoby stosujące dietę śródziemnomorską zauważyły poprawę różnych czynników ryzyka sercowo-naczyniowego. Obejmowały one czynniki takie jak poziom cukru we krwi, ciśnienie krwi, stosunek cholesterolu całkowitego do HDL (dobrego) oraz poziomy białka C-reaktywnego (CRP), będącego wskaźnikiem stanów zapalnych i innych chorób.
Dodatkowe szczegóły:
- Cukier we krwi spadł o 0,30–0,39 mmol / L w śródziemnomorskich grupach dietetycznych
- Skurczowe ciśnienie krwi: spadło o 5,9 mmHG i 7,1 mmHG w dwóch śródziemnomorskich grupach dietetycznych
- Stosunek cholesterolu ogółem do HDL (dobrego): spadł o 0,38 i 0,26 w dwóch śródziemnomorskich grupach dietetycznych, w porównaniu z grupą o niskiej zawartości tłuszczu
- Ilość białka C-reaktywnego spadła o 0,54 mg / L w grupie Med + Oil, ale nie zmieniło się w innych grupach
Wnioski
W porównaniu z dietą niskotłuszczową dieta śródziemnomorska wydaje się poprawiać różnorakie czynniki ryzyka chorób serca.
Naukowcy przeanalizowali dane 7.216 uczestników badania PREDIMED po 5 latach.
Wyniki
W ciągu 5 lat badań zmarło w sumie 323 uczestników. 81 uczestników zmarło z powodu chorób serca, 130 zgonów z powodu raka. Wyniki wskazują, że osoby spożywające orzechy miału o 16–63% niższe ryzyko śmierci w okresie badania.
Wnioski
Spożywanie orzechów w ramach diety śródziemnomorskiej może znacznie zmniejszyć ryzyko śmierci.
Jak widać wyniki uczestników badania PREDIMED stosujących dietę śródziemnomorską były wyraźnie lepsze od tych, którzy stosowali niskotłuszczową dietę kontrolną. Poniżej prezentujemy analizę czterech innych projektów badawczych, skupiających się na diecie śródziemnomorskiej.
-
W badaniach udział wzięło 605 mężczyzn i kobiet w średnim wieku, po zawale serca. Przez 4 lata spożywali dietę śródziemnomorską (uzupełnioną margaryną bogatą w kwasy omega-3) lub dietę zachodnią.
Wyniki
Po 4 latach osoby przestrzegające diety śródziemnomorskiej były o 72% mniej narażone na zawał serca lub śmierć z powodu chorób serca od osób z grupy kontrolnej.
Wnioski
Dieta śródziemnomorska suplementowana kwasami Omega-3 może pomóc zapobiec ponownemu zawałowi serca u osób po zawale serca.
-
W prezentowanym eksperymencie 180 osób z zespołem metabolicznym stosowało dietę śródziemnomorską lub dietę niskotłuszczową przez 2,5 roku.
Wyniki
Pod koniec badania 44% pacjentów w śródziemnomorskiej grupie dietetycznej nadal wykazywało zespół metaboliczny, w porównaniu z 86% w grupie kontrolnej. Grupa diety śródziemnomorskiej wykazała również poprawę innych czynników ryzyka.
Dodatkowe szczegóły:
- Masa ciała spadła średnio o 4 kg w grupie stosującą dietę śródziemnomorską, w porównaniu ze średnią redukcją wagi 1,2 kg w grupie kontrolnej stosującą dietę o niskiej zawartości tłuszczu;
- Funkcjonowanie śródbłonka uległo poprawie u osób stosujących dietę śródziemnomorską, nie uległo zmianie w grupie kontrolnej;
- Markery stanu zapalnego (hs-CRP, IL-6, IL-7 i IL-18) i insulinooporność znacznie zmniejszyły się w diecie śródziemnomorskiej.
Wnioski
Dieta śródziemnomorska pomaga zmniejszyć zespół metaboliczny i inne czynniki ryzyka sercowo-naczyniowego.
-
W tym eksperymencie 322 osoby z otyłością stosowały dietę niskotłuszczową o ograniczonej kaloryczności, dietę śródziemnomorską o ograniczonej kaloryczności lub dietę o niskiej zawartości węglowodanów bez ograniczeń.
Wyniki
Grupa stosująca dietę o niskiej zawartości tłuszczu straciła 2,9 kg wagi, grupa stosująca dietę o niskiej zawartości węglowodanów straciła 4,7 kg, zaś grupa stosująca dietę śródziemnomorską – 4,4 kg. U osób z cukrzycą poziom glukozy i insuliny we krwi poprawił się na diecie śródziemnomorskiej w porównaniu z dietą niskotłuszczową.
Wnioski
Dieta śródziemnomorska może być bardziej skuteczna niż dieta niskotłuszczowa w odchudzaniu i leczeniu cukrzycy.
W tym eksperymencie 215 osób z nadwagą, u których niedawno zdiagnozowano cukrzycę typu 2, stosowało dietę śródziemnomorską o niskiej zawartości węglowodanów lub dietę niskotłuszczową przez 4 lata.
Wyniki
Po 4 latach 44% pacjentów stosujących dietę śródziemnomorską wymagało leczenia lekami wymagało leczenia lekami w porównaniu do 70% z grupy kontrolnej stosującej dietę niskotłuszczową. Ponadto grupa stosująca dietę śródziemnomorską miała korzystniejsze wyniki w kontroli glikemii i innych czynnikach ryzyka chorób serca.
Wnioski
Dieta śródziemnomorska o niskiej zawartości węglowodanów może opóźnić lub zapobiec konieczności leczenia farmakologicznego u osób, u których niedawno zdiagnozowano cukrzycę typu 2.
Ryzyko śmierci
Dwa z tych badań – badanie PREDIMED i badanie Lyon Diet Heart Study – obejmowały wystarczającą liczbę pacjentów i trwały wystarczająco długo, aby uzyskać wyniki dotyczące śmiertelności lub ryzyka śmierci w trakcie badania.
W badaniu Lyon Diet Heart Study grupa stosująca dietę śródziemnomorską była o 45% mniej narażona na śmierć w ciągu 4 lat niż grupa kontrolna. W efekcie niektórzy eksperci nazywają ten eksperyment najbardziej udanym badaniem diety w historii. Grupa stosująca dietę śródziemnomorską w badaniu PREDIMED miała o 9,4% mniejsze prawdopodobieństwo śmierci w porównaniu z grupą kontrolną, jednak różnicy nie można uznać za statystycznie istotną. Zarówno w PREDIMED, jak i Lyon Diet Heart Study badano śmiertelność z powodu zawałów serca i udarów mózgu. Ryzyko śmierci z powodu chorób serca było o 16% niższe (nieistotne statystycznie) wśród osób w badaniu PREDIMED i 70% niższe w badaniu serca Dieta Lyon. Ryzyko udaru było średnio o 39% niższe w badaniu PREDIMED (średnio 31% w diecie łączonej z oliwą z oliwek i 47% w diecie łączonej z orzechami), co było statystycznie istotne. W badaniu Lyon Diet Heart Study 4 osoby z grupy niskotłuszczowej miały udar mózgu, w porównaniu z żadną w grupie diety śródziemnomorskiej.
Redukcja masy ciała
Dieta śródziemnomorska nie jest dietą odchudzającą, ale jest po prostu zdrową dietą, która może pomóc w zapobieganiu chorobom serca i wczesnej śmierci, a przy okazji trzy z powyżej przedstawionych badań zebrały dane dotyczące utraty masy ciała – w każdym z nich grupa stosująca dietę śródziemnomorską traciła na wadze więcej niż osoby z grupy stosującej dietę o niskiej zawartości tłuszczu. Jednak zmiana ta była istotna statystycznie tylko w jednym badaniu.
Zespół metaboliczny i cukrzyca typu 2
Kilka powyższych artykułów wykazało, że dieta śródziemnomorska przynosi korzyści osobom z zespołem metabolicznym i cukrzycą typu 2. Badanie PREDIMED wykazało, że dieta śródziemnomorska uzupełniona orzechami pomogła 13,7% osób z zespołem metabolicznym odwrócić ich stan. Kolejny artykuł z tego samego badania wykazał, że dieta śródziemnomorska zmniejszyła ryzyko rozwoju cukrzycy typu 2 o 52%. W artykule z 2004 Esposito wskazuje, że dieta taka pomogła zmniejszyć insulinooporność, będącą jedną z cech zespołu metabolicznego i cukrzycy typu 2. Badanie Shai wykazało, że dieta śródziemnomorska poprawiła poziom glukozy i insuliny we krwi w porównaniu z dietą niskotłuszczową. Zaś w artykule z 2009 r Esposito pokazuje, że dieta taka może opóźnić lub zapobiec potrzebie przyjmowania leków u osób z nowo zdiagnozowaną cukrzycą typu 2. Wyniki te wskazują, że dieta śródziemnomorska wydaje się być skuteczną opcją dla osób z cukrzycą typu 2.
Podsumowanie
Dieta śródziemnomorska wydaje się być zdrowym wyborem redukującym ryzyko chorób układu sercowo-naczyniowego, cukrzycy typu 2 i innych czynników ryzyka. Może ona również pomóc w zrzuceniu wagi. Wydaje się przy tym skuteczniejsza niż standardowa dieta niskotłuszczowa.
Komentarze |0|